Op donderdag 30 januari klinken podcastjingles door de gangen bij Se7en in Utrecht. NEWS organiseert een speciale clinic voor wetenschapspodcast. Zestien podcastmakers van in totaal elf podcasts uit heel het land reflecteren samen met NEWS op hun podcast. ‘Ik hoor graag wat anderen doen, want het imposter syndrome speelt nog wel eens op: wat ik aan het doen ben, doe ik dat eigenlijk wel goed?’
Onder leiding van Lieven Heeremans, artistiek leider van het Podcastnetwerk, draait het in de clinic om enkele centrale vragen voor de podcastmakers. Waarom zou je een wetenschapspodcast maken? Hoe zorg je voor een duidelijke visie en doelgroep? Hoe maak je een boeiend format?
Deelnemers van de Podcastclinic zetten hun ‘NEWS bril’ op om kritisch naar hun podcast te kijken.
Wie is je publiek?
Het belangrijkste is misschien wel een duidelijke visie ontwikkelen op wie je publiek is, zo betoogt Lieven: ‘Als je podcasten vergelijkt met bijvoorbeeld radio, dan kan je radio zien als een grote zendtoren die ergens staat en naar het algemene publiek zendt, zonder precies te weten wie de ontvanger is. Een podcast daarentegen is meer een boorplatform dat een heel specifieke doelgroep kan aanboren. Podcasten is als olieboren.’
Als dat gelukt is, kan het publiek zich verder als een olievlek uitspreiden. Het algemene publiek, zo wil Lieven maar zeggen, dat bestaat niet. Je moet hard op zoek naar jouw specifieke doelgroep. ‘Podcast richt zich op een forward-leaning publiek: de luisteraar zoekt de podcast zelf bewust op en je moet harder je best doen om het publiek te bereiken.’
Waarom een podcast?
Is een podcast wel het juiste middel voor het doel wat ik ermee heb? Volgens Lieven is dat een andere vraag die een podcaster zichzelf, soms hardop, moet stellen. ‘Het is namelijk heel moeilijk om met een podcast een nieuwe doelgroep te bereiken.’
‘Wat ik ook nog wel eens hoor is: het is een leuk extraatje voor de communicatieafdeling. Dat is een slechte reden.’ Het geeft volgens hem wederom aan dat er vaak vooral wordt nagedacht vanuit het ‘zenden’ van informatie. ‘Bovendien wordt het dan al snel een kwestie van marketing, terwijl wetenschapscommunicatie zich juist voor zo veel meer leent.’ Zo kan je met podcasts veel meer op een onderwerp ingaan, beschreef een van de deelnemers: ‘Audio geeft de ruimte om de diepte in te gaan en het onderwerp dichter bij het publiek te brengen’.
Lieven laat een overzicht zien van podcastdoelgroepen die deelnemers vooraf aanleverden.
Bijna allemaal komen ze neer op ‘het algemene publiek’.
Welke rol geef je de wetenschapper?
Het leeuwendeel van de wetenschapspodcasts geeft, begrijpelijkerwijs, de wetenschapper een rol in de uitzending. Maar welke rol eigenlijk? Op die vraag reflecteren de deelnemers met Sicco de Knecht, directeur van NEWS. ‘De rol die je de wetenschapper geeft in je podcast hangt deels samen het beeld van wetenschap. Denk je dat de wetenschapper de waarheid ontdekt in de wereld om ons heen, of maken we die samen?’
‘Wat ik veel zie is dat wetenschappers in podcasts worden ingezet als ‘vraagbaak’ waar de host of interviewer een spervuur van feitelijke vragen op af kan vuren.’ Niet alleen is dit niet altijd de spannendste rol voor de luisteraar, het laat volgens Sicco ook niet zien dat een wetenschapper een mens van vlees en bloed is. ‘Ook wetenschappers hebben waarden en overtuigingen en als je hiervoor aandacht hebt, komen kennis en het beeld van wat wetenschap eigenlijk is veel beter over.’
‘Het moet vooral leuk zijn’
Als klap op de vuurpijl komt niemand minder dan Gijs Rademaker, maker van de Dinocast, langs om zijn visie op de wetenschapspodcast te delen. In deze podcast, die hij samen met Maarten van Rossem presenteert, geeft Gijs luisteraars een nieuw beeld van dinosauriërs. ‘Ons beeld van dinosauriërs is de afgelopen decennia enorm veranderd. Dat is het mooie van wetenschap, die altijd in beweging is. Dat willen we laten zien’
Gijs laat een screenshot van een aflevering Dinocast zien.
“Ik denk dat het gemiddeld zo’n 8 aparte sporen zijn in Audition die ik gebruik.”
Gijs vindt het belangrijk om niet alleen over resultaten van paleontologisch onderzoek te praten, maar ook over het proces en dingen die we (nog) niet weten. ‘Wetenschappers weten namelijk niet alles. We nemen onze luisteraars mee in wat we niet weten, maar ook wat we wel weten en hoe we dat weten. Dat is geen teken van zwakte, dat is wat de wetenschap in de kern is: twijfel.’
Volgens Gijs draait een podcast voor een groot deel om de sfeer. Daarvoor moet je weten (daar komt hij weer) wie je publiek is, maar ook hoe en waar ze naar je podcast luisteren. ‘Wetenschappelijke kennis moet je niet alleen maar zenden, maar je moet ook zorgen dat het aankomt. We proberen dat door een vibe neer te zetten, want je wilt dat luisteraars zich thuis voelen. We verplaatsen ons actief in de belevingswereld van de luisteraar.’Gijs neemt daarvoor als uitgangspunt wat luisteraars al weten en wat hun misvattingen zijn, en gaat daar in zijn podcast op verder. ‘Wetenschappelijke kennis draag je niet alleen over met wetenschappers, maar ook met emotie en spanning. Alleen dán komt je verhaal echt aan.’ En het allerbelangrijkste bij het maken van een podcast? ‘Het moet vooral leuk zijn, voor jezelf en de luisteraar.’
Vijf tips uit de Podcastclinic:
1. Gooi je eerste aflevering weg | een podcast maken is een creatief proces; het is dus heel normaal dat je eerste aflevering niet doet wat je wilde doen. Wees dus dapper en durf hem weg te gooien.
2. Geef je podcast een specifiek doel | durf eens voor iets anders te gaan dan informeren; denk bijvoorbeeld aan inspireren, motiveren, kritisch laten nadenken of bewustwording creëren. Bedenk wat de luisteraar heeft aan het luisteren naar jouw podcast, in plaats van wat jij als zender eraan hebt om de informatie naar buiten te krijgen.
3. Specificeer de doelgroep van je podcast | in plaats van te proberen ‘een algemeen publiek’ te pleasen, kun je vaak veel effectiever werken met een specifieke doelgroep in gedachte. Bedenk wie je voor je hebt, bijvoorbeeld door een persona te maken.
4. Denk aan publieksinteractie | er zijn veel verschillende manieren om inzichten, waarden en vragen op te halen. Overweeg bijvoorbeeld eens aan een ‘(digitaal) antwoordapparaat’, een poll of een reportage.
5. Kijk eens kritisch naar de opbouw van je podcastaflevering | deel deze op in verschillende bouwstenen en voeg eens een ander segment toe, zoals een tip van de week, vraag van een luisteraar, behind the scenes of fragment uit de media. Geef de luisteraar afwisseling.
NEWS overweegt om in de loop van 2025 nog een podcastclinic te organiseren. Interesse? Geef je dan hier op voor de wachtlijst.
